EEN VERSLAG VAN J.VERMEULEN OVER HET IJSBREKEN VAN RIJKSWATERSTAAT IN JANUARI 1941

verricht door de schepen "JAN BLANKEN Jz" en "ZIJPE"

IJsbreken in de volgende rivieren : Beneden Merwede, Boven Merwede, Waal, Nieuwe Merwede,  Dordtse Kil, Afgedamde Maas, Hollands Diep, Volkerak, Haringvliet en Spui
(bewerkt door Jan Lafeber - eerder gepubliceerd in het periodiek van de Vereniging de Binnenvaart - februari 2000)

Rapport inzake ijsbreken van de ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en "Zijpe" door J. Vermeulen (1)
Zaterdag 4 Januari 1941 (2) 

is de "Jan Blanken Jzn" om 11 uur van de Bomkade naar de Riedijkshaven vertrokken om bij de machinefabriek van Koopman de ijsploeg aan te hangen en daarmede gereed om 16 uur. De "Jan Blanken" en de "Zijpe" zijn toen vertrokken naar Gorinchem en daar gemeerd om 18.30 uur. Beneden Merwede een kleine strook drijfijs en Boven Merwede ongeveer de helft van de rivier. Motorschipper Kalis en dekknecht de Leeuw aan boord van de "Jan Blanken Jz" gekomen om daar werkzaam te zijn.


Zondag 5 Januari 1941

De ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" zijn hedenmorgen om 9.30 uur van Gorinchem vertrokken met het doel de rivier de Waal open te houden tot Zaltbommel. Onderweg varende heeft de "Jan Blanken Jz" een rode ton gevischt gemerkt Zaltbommel Waal en de "Zijpe" een zwarte ton. De rivier was ongeveer overdekt met drijfijs van verschillende zwaarte. Te Zaltbommel gearriveerd om 12.45 uur en daar het ijs goed drijvende was weer teruggekeerd en naar Werkendam gevaren om te zien of alles ook daar goed ging. Ook daar ging alles goed. De Beneden Merwede en de Nieuwe Merwede loosden allebei goed. Daarna weer teruggevaren naar Woudrichem en het voorste gedeelte van de afgedamde Maas open gebroken daar de veerboot Woudrichem-Gorinchem niet aan zijn steiger kan aanleggen. Terug naar Gorinchem en daar hebben de ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" om 16.30 uur gemeerd.


Maandag 6 Januari 1941

Heden morgen te 9.30 uur zijn de ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" van Gorinchem vertrokken naar Zaltbommel met het doel de rivier de Waal open te houden. Na het vertrek van het steiger hebben de ijsbrekers eerst het ijs in de haven tot de sluis open gebroken, daar de Rijkswaterstaatboot "Merwede" achter in de haven wilde gaan liggen, voor een veiliger ligplaats. Daarna de rivier opgevaren en gezien, dat de rivier minder overdekt was met drijfijs, maar het ijs was zwaarder. Te Zaltbommel aangekomen en teruggekeerd te 12.30 uur en te Gorinchem gemeerd om 14 uur.

Dinsdag 7 Januari 1941

Hedenmorgen om 9.30 uur zijn de ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" van Gorinchem vertrokken om de rivier de Waal open te houden. De rivier opgevaren tot aan Vuren en gezien dat de rivier nog minder overdekt was met drijfijs dan de vorige dag, maar het was zwaarder. Bij Vuren teruggekeerd daar al het ijs goed drijvende was, met bestemming om over de Beneden Merwede naar Dordrecht te varen. Op de Beneden Merwede gekomen zijnde nabij kmr 962 zat het ijs vast en na nog 1 km doorgebroken te zijn, zijn de ijsbrekers teruggekeerd daar er voor stroom geen doorkomen aan was en over de Nieuwe Merwede en de Dordtsche Kil. In Dordrecht gekomen. Op de Beneden Merwede hebben de ijsbrekers toen ijs gebroken tot ongeveer kmr 974 en zijn daarna bij machinefabriek Koopman om 20 uur gemeerd om daar de nieuwe stuurkettings van de ijsbreker "Ch. Brunings" te laden en nachtrust te houden.


Woensdag 8 Januari 1941

Heden morgen zijn de ijsbreker "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" na de stuurkettings van de "Brunings" geladen te hebben om 9 uur gaan breken tusschen kmr 978 en 977 op de Oude Maas tusschen de Dordtsche bruggen en het Zwijndrechtsche veer daar dat gedeelte vast zat. Om 10.15 uur tot de ontdekking gekomen dat van de ijsbreker "Jan Blanken Jz" de spie van het kwadrant en de roerkoning uit zijn spiebaan was geslagen en het kwadrant op twee plaatsen gescheurd. Bij machine fabriek Koopman aangekomen om 10.45 uur om te repareeren. De "Zijpe" heeft onder leiding van de "Siberië" den dag verder gebroken. Na de reparatie is de "Jan Blanken" om 17.15 uur weer gaan breken bij de andere ijsbrekers op de Beneden Merwede in de richting Dordrecht. Onder de Dordtsche bruggen nog wat vast ijs aan de rechter oever losgebroken en daarna terug gekeerd naar de Bomhaven te Dordrecht en daar gemeerd om 19.15 uur, eveneens de "Zijpe".

Donderdag 9 Januari 1941

Hedenmorgen om 8 uur is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" van Dordt vertrokken naar Gorinchem. In de Dordtsche Kil was het open water. Nieuwe Merwede en Boven Merwede tot ongeveer 5/10 overdekt met zwaar drijfijs. Te Gorinchem om 12 uur, vertrokken om 12.25 uur over de Nieuwe Merwede Dordtsche Kil naar Dordt aankomst te Dordt bij de pontonnierskazerne om 15.15 uur. In de Dordtsche Kil licht gevroren ijs tot kmr 983 daarna tot kmr 978 zwaar ijs en tot het Zwijndrechtsche veer middelmatig drijfijs. Vertrokken van Dordrecht om 15.35 uur met de Hoofding. v. Spanje en de Techn. hoofdambt. De Vlieger naar de Beneden Merwede om ijs te breken. Begonnen met ijsbreken om 17.30 uur van de haven van Sliedrecht tot kmr 967. Teruggekeerd naar Dordt en gemeerd in de Bomhaven om 19.45 uur.

Vrijdag 10 Januari 1941

Heden morgen om 8.30 uur is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" van Dordt vertrokken en in het Mallegat gaan breken tot de zeehaven van Dordrecht, daar dat gedeelte van kmr 978 tot 980 vast zat. Om 9.50 uur opgevaren naar de Beneden Merwede en begonnen bij de Sliedrechtse brug om 10.30 uur daar een gedeelte van ongeveer 1 km boven de brug van de linkeroeverzoom overgezakt was naar de rechteroever. Doorgevaren om 10.45 uur de Beneden Merwede op tot kmr 967 en daar begonnen met breken om 11.15 uur en doorgebroken tot Hardinxveld en daar de Beneden Merwede toen open was en dik van de mist is er te Werkendam gemeerd om 18.30 uur.


Zaterdag 11 Januari 1941

Heden middag is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" wegens dikke mist om 14 uur van Werkendam vertrokken naar de Moerdijk. De Nieuwe Merwede was ongeveer voor de helft bedekt met drijfijs, bij het huis den Deen werd het overdekt maar alles was drijvende. Voor de haven van Moerdijk moest een strook ijs van ongeveer 150 m breedt gebroken worden om in de haven te komen. Daarna gemeerd en kolen geladen te 16 uur.

Zondag 12 Januari 1941

Vertrokken van Moerdijk hedenmorgen de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur, om de Dordtsche Kil open te breken. Begonnen bij kmr 988 tot kmr 987 daarna open water tot kmr 981, gebroken tot kmr 976. Het ijs in de rivier was toen drijvende met de ebstroom mee. Van kmr 976 op de Beneden Merwede tot kmr 964 open water en daarna weer ijs gebroken tot ongeveer kmr 961. Om 15.35 uur teruggekeerd naar Hooikade te Dordt en gemeerd in de Bomhaven om 17.15 uur.


Maandag 13 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 8.30 uur vertrokken van de Bomhaven naar het einde van de Dordtsche Kil. Het ijs in de rivier zat vast met enkele open plaatsen er in. Teruggekeerd en het ijs losgemaakt tot de Dordtsche bruggen. Het ijs boven de bruggen ging toen drijven. Enkele malen geprobeerd boven de bruggen te komen maar dat gelukte niet. De "Jan Blanken" dreef met het ijs weer terug onder de bruggen door. Om 11.15 uur gemeerd aan de groenteveiling en getelefoneerd. Vertrokken om 11.50 uur met de Tech. hoofdambt. De Vlieger en toen ging het ijs in de rivier de Oude Maas weer vast zitten, daar de nauwte van het Mallegat het niet lozen kon. Doorgebroken van de bruggen naar het Mallegat en weer terug naar de bruggen, daar het toen beneden de bruggen weer drijvende was. Boven de bruggen gebroken daar het daar nog vast zat, maar brekende kwam ook dat gedeelte los en konden we doorbreken tot het Zwijndrechtsche veer waar het open water was. Na nog velden ijs stuk gevaren te hebben zijn wij om 13.30 uur naar de Pontonniers kazerne gevaren om Hoofding. v. Spanje te laden. Daarna door het Mallegat naar de Zeehaven gevaren en om 13.45 uur begonnen met de zeehaven open te breken. De Zeehaven in het rond open gebroken waar het ijs een dikte had van + 15 cm en daarna weer door het Mallegat naar boven gevaren om gezamenlijk met de andere ijsbrekers de Oude Maas open te breken tot de Krabbegeul. Gemeerd om 16.10 uur aan de Buiten Kalkhaven voor verzameling. Vandaar vertrokken en gemeerd in de Bomhaven om 16.45 uur.

Dinsdag 14 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" van de Bomhaven vertrokken om 9 uur met bestemming de Dordtsche Kil open te breken. De rivier zat vast vanaf het boveneinde van het Mallegat tot het beneden einde van de Kil. Aan het beneden einde van de Kil begonnen met open maken en de ebstroom voerde het ijs het Hollandsch Diep af. Doorgebroken tot kmr 980 waar al het ijs toen al drijvende was. Naar de Kalkhaven gevaren en daar getelefoneerd om 11.30 uur. Vandaar weer door het Mallegat en de Kil gevaren tot het Hollandsch Diep. Op het Hollandsch Diep weinig drijfijs. Door de Kil en het Mallegat het ijs fijn gevaren en daarna naar de Kalkhaven gevaren om te telefoneren te 14 uur. Vandaar vertrokken en gemeerd in de Bomhaven te 14.30 uur.


Woensdag 15 Januari 1941

In de Bomhaven te Dordrecht op orders gewacht van 9 uur tot 16 uur.

Donderdag 16 Januari 1941

In de Bomhaven te Dordrecht paraat geweest van 9.30 uur tot 16.30 uur.

Vrijdag 17 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 10.45 uur van de Bomhaven te Dordrecht vertrokken met bestemming de Dordtsche Kil open te breken, daar het ijs voor Dordt en in het Mallegat en de Dordtsche Kil tot kmr 984 vast zat. Naar het eind van de Kil gevaren en tevens grote velden ijs stuk gevaren daar het ijs beneden kmr 984 net was gaan drijven. Van kmr 984 gebroken tot kmr 980 en toen doorgebroken tot aan de Dordtsche bruggen en daarna getelefoneerd. Om 14 uur vandaar vertrokken de ijsbreker "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" die inmiddels was aangekomen naar kmr 980 om daar verder op naar Dordt te breken. Doorgebroken tot 15 uur en daar al het ijs dat tot kmr 976 zat los gebroken en doorgevaren om kolen te laden bij de Staatsmijnen te Dordrecht. De ijsbreker "Zijpe" is terug gegaan naar de Dordtsche bruggen om de rivier aan de rechteroever ook vrij te maken. Om 16 uur van de Staatsmijnen vertrokken en nog verder ijs fijn gevaren voor Dordt en om 17 uur getelefoneerd. Vertrokken van Dordt om 17.30 uur met bestemming Moerdijk, aankomst te Moerdijk om 19 uur.






Zaterdag 18 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur van de Moerdijk vertrokken om de ijsbreker "Waal" in de Kil op te halen.  Om 9.50 uur bij kmr 982 teruggekeerd met de "Waal" om over de Nieuwe Merwede en Boven Merwede naar Woudrichem te vaaren. In de Dordtsche Kil een strook ijs losgebroken. Om 10.30 uur het H. Diep opgevaren en velden zwaar ijs met velden nieuw gevormd stuk gevaren. De dikte van het nieuw ijs was + 2 tot 4 cm alles drijvende. Tot Loevestein gevaren maar alles was ook daar in orde. Terugvarende bij kmr 956 een strook ijs aan de rechter oever los gebroken van ongeveer 1 km lang en 110 m breed. Bij kmr 957 en kmr 959 een strook zwaar ijs losgebroken, dat opgeschoven was van ruim 1 km lang en ongeveer 150 m breed aan de rechteroever. Daarna teruggevaren naar Moerdijk en gemeerd om 18.30 uur.

Zondag 19 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9.30 uur van Moerdijk vertrokken om over de Nieuwe Merwede en Boven Merwede naar Woudrichem te varen. Op het H. Diep tot de Jacomienplaat open water, daarna papijs tot kmr 974 en daarna gemengd met eenige schollen in het papijs. Tusschen kmr 966 en 964 een strook ijs weggebroken van ongeveer 800 m lang en 60 m breed aan de linkeroever. Bij kmr 962 aan de linkeroever een strook ijs weggebroken van + 400 m lang en 50 m breed. Tusschen kmr 960 en 958 een strook ijs van 10 à 15 m losgemaakt. Doorgevaren naar Loevestein en alles in orde bevonden. Het drijfijs op de Waal was + 0,2 van de rivier. Teruggevaren naar Moerdijk en gemeerd om 17 uur.


Maandag 20 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken" van Moerdijk vertrokken om 9 uur. Eerst het achterste gedeelte van de Moerdijkhaven open gebroken daar er een motorboot van de Duitsche weermacht de haven uit wilde. Op het H. Diep open water tot aan de Jacominplaat, daarna tot de Ottersluis voor 0,5 overdekt, daarna een kleine strook drijfijs van ongeveer 1/20. Te Gorinchem getelefoneerd en vertrokken van Gorinchem om 12.15 uur over de Nieuwe Merwede naar de Dordtsche Kil. Begonnen met ijsbreken in het Mallegat bij kmr 981 om 14.50 uur. Gebroken tot kmr 978. 500 en daar alles goed drijvende was en stuk gevaren teruggekeerd naar Moerdijk en gemeerd om 18 uur.

Dinsdag 21 Januari 1941

Hedenmorgen zijn de ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" om 9 uur van Moerdijk vertrokken om de Dordtsche Kil open te breken.  In de Kil varende tot kmr 984.200 open water daarna overdekt met fijn drijfijs tot kmr 980 tot kmr 979. Verder open water. Ik ben met de "Jan Blanken Jz" om 10 uur gaan telefoneren en om 10.30 uur weer gaan breken in de Kil en het Mallegat tot 13 uur. De ijsbrekers zijn van 13 uur tot 14 uur gemeerd geweest aan de Buiten Kalkhaven. Om 14 uur zijn de ijsbrekers vertrokken met de Hoofding. van Spanje naar de Beneden Merwede. Om 15 uur bij kmr 967 begonnen met breken en om 15.20 bij kmr 964 gekomen zijnde terzijde van de rivier een veilige plaats opgezocht daar toen de rivier met ijs afkwam. Om 15.45 was het drijvende ijs gepasseerd en zijn de ijsbrekers over de Nieuwe Merwede en de Dordtsche Kil naar Dordrecht vertrokken en gemeerd in de Bomhaven om 18.30 uur.



Woensdag 22 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" na getelefoneerd en kolen geladen te hebben om 12 uur van Dordrecht vertrokken om de afgedamde Maas open te breken. Te Woudrichem begonnen met breken om 13.30 uur.  De breedte van de geul die gemaakt is bedraagt ongeveer 80 m tot de schutsluis te Andel. De dikte van het ijs bedroeg daar van 10 tot 20 cm. Gemeerd in de sluis te Andel om 15.30 uur geschut en begonnen met breken buiten de sluis om 15.50 uur. Doorgebroken naar Heusden waar het ijs een dikte had van 5 cm tot 15 cm.
Terug brekende om de vaargeul breeder te maken naar Veen en gemeerd aldaar om 18.30 uur.

Donderdag 23 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur gaan varen om het gedeelte tusschen Veen en de schutsluis te Andel van de afgedamde Maas verder open te breken tot de vaargeul in het ijs een breedte had van ongeveer 80 m. Daarna geschut te Andel om 11.30 uur en doorgevaren naar Hardinxveld om daar de haven open te breken bij de machinefabriek Holland en daarmede klaar om 14.45 uur. Naar Sliedrecht gevaren om daar de gemeentehaven open te breken, maar daar er al een geul in gebroken was door een ander vaartuig was het breken daar gauw gebeurd, want om 15.45 uur werd de tocht naar Dordrecht voortgezet en aldaar in de Bomhaven gemeerd om 16.15 uur.


Vrijdag 24 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur van de Bomhaven te Dordrecht vertrokken om de rivier het Spui open te breken. Om 10.20 uur bij kmr 995 begonnen met breken. Gebroken door het vaste ijs tot kmr 1003.800. Daarna open water tot kmr 1004.900 en daarna weer vast ijs tot kmr 1007.800 waar het ijs zoo zwaar opeen geschoven was dat de "Jan Blanken Jz" na eenige malen geprobeerd te hebben er door te komen terug naar Oud Beierland is gegaan om te telefoneren. Het ijs dat dien dag gebroken is, had een dikte van ongeveer 5 tot 10 cm gladgevroren ijs en van 10 tot 20 cm het sneeuwijs, terwijl er nog eenige dammen in zaten. Getelefoneerd om 14.45 uur en weer gaan breken om 15.30 uur om het ijs boven in het Spui klein te varen.  De "Jan Blanken Jz" heeft het Berengat open gebroken en daar al het ijs voor Oud Beierland om 16.15 is gaan drijven en om 17.30 uur een flink vaartje had, is de "Jan Blanken Jz" om 17.30 uur te Oud Beierland gemeerd. Het ijs in de rivier Spui is weer vast gaan zitten voor Oud Beierland om 18 uur.






Zaterdag 25 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur van Oud Beierland vertrokken om de rivier het Spui open te breken. Van Oud Beierland eerst gevaren naar kmr 995 om te zien of het boveneinde van het Spui open was. Teruggekeerd bij kmr 995 het Spui weer in daar het blank water was tot kmr 997.200. Van kmr 997.200 tot kmr 1003.150 zat het ijs vast, daarna open water tot kmr 1005. Van kmr 1005 gebroken tot kmr 1006.100 waar de "Jan Blanken" zulk zwaar ijs ontmoette dat hij er niet door kon komen, daar in dat gedeelte ijsdammen zaten die op de grond lagen. Van 10 uur tot 12 uur geprobeerd er door te breken, maar de "Jan Blanken" kon er niet door komen. Om 12 uur teruggebroken naar Oud Beierland om te telefoneren en vertrokken van Oud Beierland om 14 uur. Gemeerd in de Bomhaven te Dordrecht om 15.30 uur.





Maandag 27 Januari 1941

Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur van Dordrecht vertrokken met de Techn. hoofd ambt. De Vlieger om de vluchthaven van Dinteloord open te breken. in de vluchthaven begonnen met breken om 11 uur en de haven open gebroken om 11.30 uur. De dikte van het ijs was ongeveer 5 tot 10 cm. Om 12.30 van de vluchthaven te Dinteloord vertrokken naar het Vuilegat.
Naar Dordrecht teruggekeerd om 14.15 uur en gemeerd te Dordrecht in de Bomhaven om 17.15 uur.



Tot zover deze weergave van het geschreven verslag van J. Vermeulen (in leven gezagvoerder bij rijkswaterstaat).
Het verslag is zo letterlijk mogelijk door mij gevolgd met inbegrip van de toen gebruikte wijze van spelling.

N.b. voor de illustraties heb ik gebruik gemaakt van het fotomateriaal van mijn schoonvader J. Vermeulen. De foto's dateren niet noodzakelijkerwijs uit 1941!


Jan Lafeber

1. Naar een geschreven verslag van J. Vermeulen (in leven gezagvoerder bij rijkswaterstaat).
2.  Uit een bijgevoegde urenstaat van de "Jan Blanken Jz" en van de "Zijpe" blijkt, dat beide schepen ook  reeds op eerste en twee kerstdag van 1940 aan het ijsbreken waren.



 
Lafeber
Reacties graag naar :

Lafeber

Lafeber
Terug naar homepage