Wat een triest einde van een dag die zo mooi had kunnen zijn.
Langzaam werd het de familie duidelijk dat er sprake was van een misdrijf. Om vijf uur op de zondagmorgen werd veldwachter Muller gewaarschuwd, die de verklaringen van de aanwezige familieleden opnam. Ook de burgemeester van Gasselte, Jacob Adams, in zijn functie van hulp-officier nam op zondag poolshoogte op de plek van het misdrijf en sprak met de diverse familieleden, waarover hij uitvoerig rapporteerde. Al gauw werd duidelijk wie er die avond bij het drama aanwezig waren geweest. Als eerste getuige werd Gerhard Vos verhoord, daarna achtereenvolgens Jan Dijk, Harm Hadders en ene Jacob Dijks. Alle getuigen verklaarden te hebben gezien dat Roelf Hadderingh de fatale slag met de paal toebracht. Na aanvankelijk te hebben ontkend legde Roelf Hadderingh op 12 mei 1914 vervolgens een volledige bekentenis af. De dader werd op 13 mei 1914 per trein overgebracht naar Assen, waar hij zijn bekentenis ook voor de rechter-commissaris herhaalde. Op 22 mei 1914 wijzigde hij zijn bekentenis op één punt, niet de vrees dat Moek Vos met de bijl zou verwonden was de reden waarom hij hem met de paal heeft geslagen, maar de werkelijke reden was, volgens Roelf, dat dit een mooie gelegenheid was om zijn openstaande rekening met Moek te vereffenen, vanwege diens gedrag ten opzichte van zijn moeder.
De beide artsen (Luitje Wiersma uit Gasselternijveen en Willem Carel Haverkamp uit Gieten) die de sectie verrichtten, constateerden een schedelbreuk en meerdere bloedingen veroorzaakt door “een van buiten inwerkend stomp geweld ter hoogte van de rechter slaapstreek”. Tijdens de rechtszitting verklaarde Luitje Wiersma dat de schedelbreuk met de paal die hem getoond werd veroorzaakt kon zijn. Volgens hem moest er hard geslagen zijn. Hij achtte het niet waarschijnlijk dat de breuk door de val veroorzaakt had kunnen zijn, maar sloot dat niet helemaal uit.
Het overlijdensbericht verscheen al op maandag 11 mei 1914 in de Provinciale Drentsche en Asser Courant. Geert werd op donderdag 14 mei begraven. Volgens een artikel d.d. 15 mei 1914 in deze krant werd de begrafenisplechtigheid geleid door de plaatselijke predikant ds. D. Faber. Een oom van moederskant[8] bedankte, aldus dit verslag, voor het betoonde medeleven. Ook dankte hij de dominee voor zijn woorden van troost. Een speciaal dankwoord richtte hij aan de politie voor hun inzet in deze zaak.
Geert Moek ligt begraven naast het witte kerkje in Gasselte.
De moeder van Roelf, Jantje Hingstman weduwe van Jan Hadderingh, schreef op 17 mei 1914 een brief naar haar zoon in de gevangenis van Assen. De brief zou hem nooit bereiken. Op de envelop staat “Niet uitgereikt aan geadresseerde; afzender hiervan in kennis gesteld”. Ze schreef hem dat ze gehoord had dat hij zijn daad bekend had. Ze drukte hem op het hart dat hij de waarheid moest vertellen. Ze had gehoord dat hij niet de enige schuldige zou zijn. Hij moest niet te lief voor zijn kameraden zijn, schreef ze. Ook gaf ze aan wel spoedig uit Gasselte te zullen verhuizen, dat werd haar van alle kanten aangeraden en ook de andere kinderen in het gezin werden met de nek aangekeken.
De provinciale en landelijke dagbladen stortten zich massaal op dit gebeuren. Het Nieuws van den Dag sprak over een boosaardige aanranding, andere kranten over de moord of doodslag te Gasselte. Voor het Algemeen Handelsblad vormde het gebeuren de aanleiding om te spreken over de ruwe dorpszeden.
De toon van de verslagen was nogal sensationeel. Het verschil tussen moord, doodslag en zware mishandeling de dood tot gevolg was de kranten kennelijk ontgaan. Tijdens het hele proces is nimmer de beschuldiging moord en/of doodslag aan de orde geweest.
(klik op afbeelding voor een vergroting)
Enkele van de in dit verhaal genoemde personen staan afgebeeld op de foto’s in “De Gasselter Schoolgeschiedenis” van de hand van Jan Kroezenga en Bart Veenstra uit 1985.
Annechien Moek en Gerhard Vos staan op de foto uit plm. 1903[9] en Roelf Hadderingh op de foto uit plm. 1904. De grootvader van Bart Veenstra (pseudoniem van Lambertus Henderikus Hadderingh) en de vader van Roelf Hadderingh waren broers.
Een dorpssamenleving is maar klein. Ook dader en slachtoffer waren aan elkaar verwant. Hun vaders, Jan Hadderingh en Albert Moek, waren achterneven. Deze geschiedenis moet dan ook een zware wissel hebben getrokken op de onderlinge verhoudingen in het dorp gedurende een lange reeks van jaren.
Na zijn straf te hebben uitgezeten in de strafgevangenis te Utrecht vestigde Roelf Hadderingh zich in juni 1917 in Borger. Het jaar daarop trouwde hij en stichtte hij een gezin. Hij bouwde als gemeenteschilder hier een nieuw bestaan op.
Jan Lafeber
Gasselte
Bronnen:
1) Het complete strafprocesdossier (Drentsarchief: 0107 Arrondissementsrechtbank te Assen 1878-1937 strafzaken 1914).
2) Diverse regionale en landelijke kranten uit 1914
3) De gegevens van de burgerlijke stand van o.a. Borger, Gasselte en Gieten.
[1] Gelet op de leeftijden van de kinderen is deze foto vermoedelijk omstreeks 1900 gemaakt.
[2] De bakkerij van Moek stond op de kruising Dorpsstraat, Hugeslaaan en De Brinken. In “Gasselte en Kostvlies in oude ansichten” door J. Kroezenga uit 1983 staat op blz. 18 een afbeelding van de situatie omstreeks 1925 (in het strafdossier bevindt zich een situatieschets van de situatie ten tijde van het misdrijf).
[3] Door de meeste kranten van die dagen wordt hij Roelof H. genoemd.
[4] Tegenover de bakkerij van bakker Moek lag een stapel takkenbossen, een zogenaamde schèenskenbult; schèensebossen werden gebruikt om de oven te stoken (zie “Woordenboek van de Drentse dialecten” door G.H. Kocks, 1997, blz. 1055/1056).
[5] In sommige krantenverslagen wordt gesproken over een zware bongel, mogelijk een knuppel of een dorsvlegel (zowel de paal als de bijl werden als bewijsstuk getoond tijdens de rechtszitting).
[6] Bedoeld wordt Jan Kroezinga die op 12 september 1908 getrouwd was met Roelfien Moek.
[7] Albert Jan Meijeringh zou, kort na dit gebeuren, op 21 juli 1914 op 35-jarige leeftijd komen te overlijden.
[8] Deze oom was de Gasselter bakker Egbert Vorenkamp (1854-1943).
[9] Zie opmerking onder voetnoot 1
